Deze maand is in Amsterdam de eerste AI-galerie ter wereld geopend. AI staat voor Artificial Intelligence, kunstmatige intelligentie; in deze galerie zijn alle kunstwerken gemaakt door een computer een opdracht te geven. Er zijn digitale schilderijen en interactieve installaties te zien. Het was zelfs op het journaal.
“Als er geen menselijke ziel meer aan te pas komt bij het maken, is het dan nog wel kunst?” Een taxateur antwoordde op deze vraag in het journaal dat ze het leuk vond om naar het werk te kijken, maar dat ze aan kunst andere eisen stelt. Welke eisen dat dan waren, zei ze er niet bij. Wedden dat als ze niet had geweten dat het door een computer was gemaakt, ze diezelfde kunstwerken hoog zou waarderen?
Ik was natuurlijk nieuwsgierig hoe die AI werkt. Er is een AI-computerprogramma dat je daarvoor kunt gebruiken, genaamd DALL-E. Je typt een beschrijving in van een plaatje dat je zou willen maken, dan gaat de computer aan de slag en na even wachten komt er inderdaad een beeld tevoorschijn.
Ik had een schets voor een minischilderijtje met opgeplakte plastic vlieg gemaakt, en heb een beschrijving daarvan in DALL-E ingevoerd. Je ziet mijn schets en een paar AI-resultaten boven dit artikel. Ik was niet onder de indruk van de resultaten, maar vond het wel leuk om te doen, om steeds mijn vraag aan de computer iets aan te scherpen.
Vorig jaar heeft Jason Allen een Amerikaanse kunstprijs gewonnen met een AI-kunstwerk. Andere deelnemende kunstenaars waren verontwaardigd, maar Allen zei dat hij geen regels had overtreden. “Kunst is dood”, zei Allen, “het is voorbij, AI heeft gewonnen. De mens verloor.” De Amsterdamse galeriehouder denkt ook dat AI in de kunst een blijvertje is. Ik denk dat hij gelijk heeft.
Maar gaat AI kunstenaars vervangen? Geen schijn van kans. AI gaat heel veel veranderen in hoe we in de toekomst gaan ontwerpen, geen menselijke kunstenaar gaat er werk door verliezen.
De meeste gebruikers van de AI-programma’s zijn geen kunstenaars. Iedereen kan zomaar een idee in zo’n programma intypen, en er komt vaak een super realistisch en gedetailleerd plaatje uit. Ontzettend leuk om mee te spelen, het is net toveren. De plaatjes zijn verrassend en leuk om te delen op sociale media. Als je hetzelfde intypt, krijg je toch steeds een ander plaatje.
Maar verreweg de meeste van die plaatjes worden alleen gezien door degene die ze ‘maakt’. Ze worden gebruikt bij een persoonlijk blog of presentatie op het werk. Niet op plekken waar voorheen het werk van een menselijke kunstenaar zou komen.
En hoe creatief is zo’n computer echt? Het zal geen nieuwe dingen opleveren, geen schilderij als de Guernica van Picasso. Kijk naar mijn probeersels: je krijgt alleen wat je intypt, en eigenlijk minder, want een vlieg die op z’n rug ligt met pootjes omhoog kwam er niet uit, en een vork in een vlieg prikken lukte ook niet. Het bleven brave plaatjes, de computer nam geen eigen initiatieven.
De verrassing van de plaatjes zit er dus alleen in dat de computer je altijd iets anders levert dan het beeld dat jij voor ogen had toen je je opdracht intypte. Maar het blijft een gewoon leuk plaatje, goed genoeg om een presentatie op te leuken, maar niet verrassend genoeg om voor kunst door te gaan.
Om kunstwerken te maken die mensen echt raken, moet er altijd een creatief mens aan de knoppen van de computer draaien. De computer wordt dan gebruikt als een soort modern schilderspalet, een nieuw medium voor kunstenaars. Het vergt een grote en getrainde creativiteit, die van een mens, om met programma’s als DALL-E echt iets interessants te maken.
