Op elke computer zit tegenwoordig een fotobewerkingsprogramma om je foto’s te optimaliseren. Superhandig, ik maak er veel gebruik van. Eén van de mogelijkheden is dat je een lijn, bijvoorbeeld de horizon, kunt rechtzetten. Ook superhandig.
Als op je foto, tekening of schilderij de horizon een klein beetje scheef staat, dan lijkt het op een fout of op onverschilligheid. Per ongeluk scheef. Dat gaat storen, als je het eenmaal ziet.
Dat je de horizon op een foto, tekening of schilderij ook daadwerkelijk horizontaal in beeld zet, terwijl je daar helemaal niet over nadenkt, is een voorbeeld van een dogma in de kunst. Voor veel kunstenaars is het een ongeschreven regel waar ze zich onbewust aan houden. Maar je hóeft het natuurlijk niet te doen zoals het hoort.
In de film- en fotowereld bestaat de term ‘Dutch Angle’, waarbij de camera schuin wordt gehouden en alles dus scheef in beeld staat. De horizon is dan niet meer horizontaal, maar schuin. En dan is schuin ook echt flink scheef, zodat het voor iedereen duidelijk is dat ze het met opzet hebben gedaan.
Ik vond het leuk om te lezen dat dat ‘Dutch Angle’ heet, ‘Nederlandse hoek’. Alsof wij Nederlanders toch een beetje tegendraads en anti-dogma’s zijn, al is het maar met een camerahoek. Maar helaas: er is in het verleden een vertaalfoutje gemaakt, want het ‘Deutsch’ uit de oorspronkelijke naam werd vertaald met ‘Dutch’ in het Engels.
In de jaren ’30 en ’40 werd dit tilt-effect vaak gebruikt door Duitse filmmakers, geïnspireerd door het expressionisme uit de populaire schilderkunst van die tijd. Vaak monteerden ze dan een schuine horizon naar links oplopend afgewisseld met beelden met de horizon naar rechts oplopend, waardoor er extreem veel beweging in de film werd gesuggereerd.
Een schuine horizon ziet er misschien vreemd uit, maar dat kan precies de bedoeling zijn van de filmer of fotograaf. Het geeft een vervreemdend effect. Je raakt een tikje gedesoriënteerd of onbehaaglijk, het beeld ziet er beweeglijk en wat chaotisch uit. Het kan de verwarring, de angst of de waanzin van een persoon verbeelden. Je kunt dit effect natuurlijk in elk kunstwerk gebruiken.
De foto boven dit blog is een still uit ‘Strangers on a train’, een film-noir uit 1951 van Alfred Hitchcock, de beroemdste gebruiker van de Dutch Angle. De acteur heeft net een afspraak gemaakt met een vreemde man in de trein om voor elkaar iemand te vermoorden. Hij is duidelijk in grote verwarring en angst over wat hij net heeft beloofd. De schuine hoek onderstreept dat hij uit zijn evenwicht is.
De Amerikaanse straatfotograaf Garry Winogrand kantelde vaak zijn camera. Hij gaf verschillende redenen, bijvoorbeeld dat er dan meer op de foto paste. Dat kan natuurlijk een goede reden zijn: dat er dingen wel in beeld komen, die bij een rechte camera buiten beeld zouden vallen. Winogrand zei ook dat hij niet met opzet kantelde, maar dat hij altijd een verticale of horizontale lijn gebruikte als ijkpunt van zijn foto, bijvoorbeeld een paal of een gebouw, of iemands been.
Het geeft een verrassend beeld, als je de dingen anders doet dan anders. Als je je niet houdt aan de onbewuste regels, die je jezelf hebt gesteld of die je door de wereld worden opgelegd. Als je een beetje tegendraads wordt en je niet laat tegenhouden. Het schuin zetten van de horizon is daar een voorbeeld van.
Waarin laat jij je nog tegenhouden? Waar wil jij tegendraadser in worden? Ik ben benieuwd!