Laatst wilde ik een haasje-over-springend konijn schilderen, recht van voren. Het lijf heb ik verzonnen, maar de kop vond ik lastig; ik had nog nooit goed bekeken hoe een konijnenkop er van voren uitziet. Even Googelen hielp enorm; ik kon kiezen uit duizenden konijnenkoppen. Ik koos er een en schilderde die na op het lichaam, maar in andere kleuren. Dat noem ik ‘stelen als een kunstenaar’.
Ik ben in de afgelopen jaren zeker vijf keer dezelfde koe tegenkomen op schilderijen: de kop van een koe die met haar neus bijna de camera raakt, waardoor je de rest van de kop in perspectief veel kleiner ziet. De laatste keer was in mei, toen zag ik haar hangen in de gang van een hotel waar ik logeerde. Misschien heb je hem ook wel eens gezien. Die afbeelding is zo specifiek, dat ik zeker weet dat de fotograaf hem herkent. Dan noem ik het ‘stelen als een dief’.
Bij realistische kunst is het natuurlijk superhandig om gebruik te maken van bronfoto’s. Op internet staat een enorme hoeveelheid beeldmateriaal waaruit je kunt putten. Maar bij het kiezen van een voorbeeldfoto zijn wel wat dingen om op te letten.
Het namaken van een foto in je kunst (tekenen, schilderen, borduren, maakt niet uit in welke techniek) mag alleen voor studiedoeleinden en om privé te bewaren. Zodra je met het werk naar buiten wilt treden, al is het maar op Facebook, dan heb je te maken met auteursrecht. Het criterium is of de foto nog te herkennen is in jouw kunstwerk.
Het beste kun je dus zelf een foto maken en die gebruiken, dan hoef je nergens op te letten. Maar dat is lang niet altijd mogelijk, zeker niet als je b.v. Afrikaanse dieren wilt afbeelden, of een koraalrif of bacteriën. Maar ook voor mijn konijnenkop ben ik niet naar de kinderboerderij gereden. Dan is kant-en-klaar internetbeeld toch wel heel handig.
Hoe kun je foto’s van een ander wél gebruiken?
- Neem de foto alleen als uitgangspunt voor de juiste vorm of houding. Kies foto’s met een wat overdreven belichting, zodat je de vormen goed ziet. Varieer erop, maak het jouw eigen beeld.
- Kies daarom foto’s zonder ‘eigen stijl’ van de fotograaf, of kopieer de stijl van de fotograaf niet. William Wegman bijvoorbeeld fotografeert honden op een heel eigen manier. Als je zo’n foto namaakt, ziet iedereen dat je zijn foto als uitgangspunt hebt genomen, dat is onmiskenbaar.
- Combineer elementen uit een aantal foto’s en bouw daarmee een nieuw beeld op. Je kunt de niet-bestaande combinaties zo verrassend maken als je zelf wilt.
- Gebruik eventueel rechtenvrij beeld van beeldsites als Pixabay, Pexels of Canva.
Als je puur foto’s kopieert, neemt niemand je als kunstenaar serieus. Voor je eigen plezier of als oefening is dat natuurlijk prima, maar als je zover bent dat je gaat exposeren of je werk op Instagram zet, is het belangrijk om je eigen stem toe te voegen, anders schaadt het je reputatie.
Bedenk dus of de fotograaf zijn/haar foto zou herkennen. Zo ja, dan is het niet oké. Dan ben je een goede vakman, maar je bent niet met kunst bezig. Je kopieert de stijl van de fotograaf en steelt daarmee de rechten van de fotograaf. Overgiet een bronfoto daarom altijd ruim met je eigen saus, dan ‘steel’ je als een kunstenaar.
Gebruik jij foto’s als bronmateriaal, en zo ja, hoe pak jij dit aan? Ik ben benieuwd.