“Ik wil dat ik mijn hart vastgrijp en omval als ik kunst zie”. Dit is een uitspraak van de hoofdpersoon uit ‘Duma Key’, een thriller van Stephen King over een kunstschilder wiens schilderijen een vreemde kracht lijken te hebben, versterkt door het duistere eiland.
Dit citaat is me altijd bijgebleven. Als ik bij een training of workshop vraag wat iets tot ‘kunst’ maakt, is één van de vaste opmerkingen die gemaakt wordt dat kunst een emotie oproept. Soms wordt het anders verwoord, bijvoorbeeld dat het je moet ‘raken’ of dat het je ‘iets doet’. Maar het is duidelijk dat een goed kunstwerk op je gevoel werkt, waardoor je ‘je hart vastgrijpt en omvalt’.
Toch kan een kunstwerk dat de één sterk emotioneert, voor een ander een willekeurig, nietszeggend kunstwerk zijn. Zo persoonlijk is kunst. Dat heeft te maken met verschillende dingen, bijvoorbeeld:
- een kunstwerk kan naadloos passen bij jouw eigen gevoel voor schoonheid, of absoluut niet
- het verbeelde thema kan in jouw leven een grote rol spelen, of juist niet
- het kleurenpalet kan je enorm aanspreken, of helemaal niet
Het kijken naar kunst is zelf ook een creatief proces. Bij het kijken naar een kunstwerk kan iedereen een eigen invulling geven aan het beeld, die voortkomt uit levenservaring of karakter. Er zijn dus net zoveel kunstwerken als er kunstkijkers zijn.
Jaren geleden ben ik bij een lezing van de Amerikaanse kunstcriticus Terry Barrett geweest. Hij stelt bij het kijken naar kunst drie vragen:
- Wat zie je?
- Waar denk je aan?
- Wat betekent het (in jouw leven)?
De eerste vraag is nog vrij algemeen, al kunnen verschillende mensen naar andere delen van een kunstwerk worden getrokken en daardoor iets anders zien. De tweede vraag is al persoonlijker; iedere kijker zal andere associaties hebben bij het kijken naar een kunstwerk, omdat iedereen andere levenservaringen heeft opgedaan. Bij de derde vraag zullen de antwoorden van de kunstkijkers mijlenver uit elkaar liggen. Iedereen geeft het een persoonlijke betekenis, die de kunstenaar er niet in heeft gelegd.
Dit principe is ook op jouw kunst van toepassing. Niet iedereen zal jouw kunst mooi vinden, het zal niet iedereen aanspreken. Logisch, jij vindt ook niet alles mooi. Toch hoor ik van veel kunstenaars die ik spreek, dat ze graag erkenning willen. Die zal je zeker krijgen (vooropgesteld dat je werk van goede kwaliteit is), maar slechts van een heel klein percentage van de mensen die je kunst bekijken. Het goede nieuws is dat je in deze tijd met internet en sociale media ontzettend veel mensen kunt bereiken met je werk.
De kunstkijker wil het liefst dat de kunstenaar (dus jij):
- Iets in hem/haar losmaakt, roert
- Hem/haar verbaast, verrast, doet verwonderen
- Daarmee een creatief risico neemt dat hij/zij zelf niet durft te nemen
Omdat dat voor iedereen verschillend is en je (waarschijnlijk) niet helderziend bent, kun je dus maar het beste kunst maken die voor jou zelf de meeste emoties losmaakt en je verrast. Meer kun je niet doen, toch?
Wat (in kunst) maakt bij jou emoties los? Ik ben benieuwd!