Herinner je je nog de toneelstukken van het ‘Theater van de lach’, die vroeger ook regelmatig op tv waren? Absurde situaties in een decor vol deuren waar de acteurs in- en uitliepen? Een acteur aan de ene kant van het toneel hoorde zogenaamd een gesprek tussen acteurs aan de andere kant van het toneel niet. In werkelijkheid onmogelijk, maar op het toneel kan alles. Als je er maar voor zorgt dat het publiek het gelooft.
Stel: je regisseert een toneelstuk. In dat toneelstuk doet een vrouw een brief in de brievenbus in de deur van haar minnaar. Het publiek moet haar natuurlijk wel kunnen herkennen. Hoe laat je dat zien?
- Als het publiek recht naar de deur kijkt, dus de deur is in de achterwand van het decor, ziet het publiek de rug van de vrouw als zij de brief aflevert; de handeling zelf zien ze niet. Dat is dus geen handige compositie.
- Als de deur in een zijwand van het decor zit, ziet het publiek de vrouw en de brief van opzij, maar een groot deel van het publiek ziet de deur nauwelijks, dus ook bijvoorbeeld geen naam- of nummerbordje.
De deur zal dus liefst een beetje schuin op het podium staan, en de vrouw moet haar gezicht grotendeels naar het publiek gericht houden en de brief halfschuin naast haar in de brievengleuf van de deur stoppen.
In werkelijkheid zou je bij het afleveren van een brief nooit schuin naast de deur gaan staan en dan schuin naar achteren de brief in de gleuf doen. Dat is een rare en onhandige houding. Maar op toneel valt dat niet op.
In beeldende kunst werkt dat hetzelfde. Als je een tekening wilt maken van diezelfde vrouw die een brief in de deur stopt, sta je voor dezelfde keuzes. Doe dus gewoon alsof je het publiek bent in een toneelstuk, en bepaal dan hoe je de handeling het best in beeld kunt brengen.
Je compositie hoeft niet logisch te zijn; als de kijker maar begrijpt wat er aan de hand is. De drie acteurs op de foto boven deze blog staan idioot dicht op elkaar; in werkelijkheid zal niemand zo dicht naast een ander gaan staan. Maar zo ziet het publiek dat het om een groep gaat, waarschijnlijk met eenzelfde doel of mening. Dat is zo veel duidelijker zichtbaar en beter voor het publiek te begrijpen dan als ze verspreid op het podium staan.
Net als in de beeldende kunst. Van drie personen die elkaar in bijvoorbeeld een schilderij overlappen, vindt je brein dat ze bij elkaar horen, ook al is het een onrealistische situatie. In beeldende kunst gaat het niet om realiteit; het gaat om wat je wilt laten zien en hoe je dat het effectiefst kunt doen. Je schetst een toneeltje in je kunstwerk.
Beeldende kunst is theater. Je compositie laat verbanden zien, of juist tegenstellingen. Je bent de regisseur van een visueel ‘toneelstukje’, je maakt gebruik van theatereffecten, 2d of 3d. Als je er maar voor zorgt dat het publiek je gelooft!
