Toen ik vorige week in Groningen stad moest zijn, passeerde ik een bord dat mij een kerk inlokte, waar een expositie te zien was van foto- en videokunst, gemaakt met Artificial Intelligence (AI). Deze AI-kunst wordt gemaakt door computers, waarbij de opdracht wat de computer moet maken door kunstenaars wordt ingegeven; de computer stelt dan zelf een beeld samen.

De tentoonstelling wil me ‘uitdagen met nieuwe ogen te kijken naar de invloed van AI op ons dagelijks leven. Wat betekent dit voor ons begrip van realiteit? Kan jij je ogen nog wel geloven?’

Ik heb meteen een nieuw woord geleerd: ‘lens-based media’, wat zoiets betekent als artistieke en experimentele kunst gemaakt met fotografie of video (apparaten met een lens), vaak digitale kunst. Waarschijnlijk valt AI-kunst daaronder, omdat daarbij beeldmateriaal gebruikt wordt dat ooit door iemand met een camera is gemaakt.
Er hingen best interessante foto’s; beelden die in het echt nooit zo genomen hadden kunnen worden, dus dan is meteen duidelijk dat er gephotoshopt is of dat de foto kunstmatig is gegenereerd met artificial intelligence. Bijvoorbeeld een foto van een berg wollige, witte honden met een zittende man ervoor. Ook spectaculaire video’s, waarin objecten in elkaar overgingen of verbrandden en als iets anders herrezen.
Maar het gekke was, dat ik er totaal niet van onder de indruk was. In het ruime jaar dat AI door iedereen gebruikt kan worden, ben ik al gewend geraakt aan vreemde foto’s en video’s. Op instagram zie ik ze vaak langskomen: bizarre AI-foto’s van Polly in Wonderland, of AI-video’s waarin peuters met een leeuw aan het wandelen zijn. Je ziet het meteen als het kunstmatig gemaakt is. Jij bent er vast ook al aan gewend.

Ik ben er eigenlijk stiekem al op uitgekeken. Het is best leuk om te zien, zo’n foto of video met dingen die in het echt niet kunnen. Is het kunst, of is het matig? Ach, wie zal het zeggen?

De Groningse tentoonstelling liet alleen beelden zien, waarvan je duidelijk kon zien dat het met AI gemaakt was. Knap gemaakt, maar duidelijk een fake reality, daar zal niemand over twijfelen.

Angstaanjagender vind ik de wetenschap dat je met AI een video kunt maken van bijvoorbeeld Trump, die China in vloeiend Chinees de oorlog verklaart, zo geloofwaardig dat iedereen (inclusief de Chinezen) zal geloven dat het echt is. Dat is eng, juist omdat het er zo echt uitziet, anders dan de AI-video’s op de expositie die duidelijk ‘nep’ waren.

De aankondiging van de tentoonstelling lokte me naar binnen met: ‘Wat betekent dit voor ons begrip van realiteit? Kan jij je ogen nog wel geloven?’ Ik denk dat we dus inderdaad onze ogen vaak niet meer kunnen geloven en dat dat ons begrip van realiteit verandert, maar dat heb ik op de expositie niet kunnen ervaren.

Misschien zijn de ‘ongeloofwaardige’ foto’s en video’s dan als ‘kunst’ op een tentoonstelling te zien, terwijl de ‘geloofwaardige’ AI-video’s in het journaal te zien zijn en als ‘echt’ worden gepresenteerd. Wie weet gebeurt dit al.

Artificial Intelligence zal nooit kunstenaars vervangen. Een computer is niet creatief en neemt geen eigen initiatieven. Om kunstwerken te maken die mensen echt raken, moet er altijd een creatief mens aan de knoppen van de computer draaien. De computer wordt dan gebruikt als een soort modern schilderspalet, een nieuw medium voor kunstenaars. En hopelijk bouwt iemand een systeem van normen en waarden in AI in, zodat het onze realiteit niet nog verder overneemt.

Werk jij wel eens met AI? Ik ben benieuwd.