Ken je de film ‘Festen’ (‘Feest’) van Thomas Vinterberg? De film gaat over een (schijnbaar) zeer geslaagde man die zijn zestigste verjaardag met familie en vrienden viert in een familiehotel. Al na de eerste speech door zijn zoon verandert de sfeer en langzamerhand wordt de ware aard van verschillende feestgangers duidelijk. Deze film uit 1998 is echt een aanrader!
Regisseur Thomas Vinterberg maakt onderdeel uit van het Deense verbond van filmregisseurs onder de naam ‘Dogma 95’. Alle deelnemers van Dogma 95 hebben onderling in een manifest vastgelegd dat ze zich houden aan 10 strikte regels. Een paar voorbeelden van deze regels:
- Alle filmopnames moeten op een bestaande locatie plaatsvinden, zonder extra decors
- Geluid mag niet later worden toegevoegd, mag alleen tegelijk met het filmen worden opgenomen
- Er moet uit de hand, dus zonder statief, worden gefilmd. Effecten en filters zijn verboden
- De film moet plaatsvinden in het hier en nu
‘Festen’ is de bekendste Dogma 95-film. Ik vind het een geweldige film, maar of dat komt door de Dogma-regels weet ik niet. Zonder de regels was het waarschijnlijk ook een superfilm geweest, want het verhaal is steengoed.
Ik geloof wel dat je door jezelf regels te stellen, dus jezelf bewust grenzen op te leggen, je creatiever moet zijn om te bereiken wat je wilt. Daardoor kunnen er bijzondere dingen gebeuren.
De groep Dogma 95 heeft zichzelf dus bewúst dogma’s, regels opgelegd in hun ‘Eed van zuiverheid’. De regels gingen boven persoonlijke smaak en esthetische overwegingen in hun films.
Maar nu de andere kant: iedereen heeft zichzelf ook ónbewuste regels opgelegd. Jij hebt ze ook. Je hebt je eigen dogma’s, jouw theorieën over hoe kunst zou moeten zijn, wat in (jouw) kunst niet kán of mag, hoe het wel of niet hoort. Jouw vastgeroeste ideeën, jouw taboes, jouw in beton gegoten regels over je kunst.
Ooit heb je je over die onderwerpen een mening gevormd die is blijven hangen, zonder dat er nog over nadenkt of die mening eigenlijk wel klopt. In je onderbewuste is die mening blijven plakken, en zonder dat je het weet houd je je aan de regels die daaruit volgen.
Ik geef je een paar voorbeelden van dit soort onbewuste regels:
- Een goed schilderij begin je met een onderschildering
- Pas als het lijkt op mijn onderwerp, is mijn werk gelukt
- Er moet eenheid in mijn werk zitten, ik moet een eigen stijl laten zien
- Seks is geen onderwerp voor kunst
- Plastic is lelijk materiaal
- Kunst moet mooi en toegankelijk zijn
- De randjes moeten afgewerkt zijn
- In kunst moet ik een duidelijke mening uiten
- Schilderen doe je met verf op een rechthoekig schildersdoek
Kunst-dogma’s zijn van die regels die je jezelf onbewust stelt, waarover je dus nooit nadenkt. Want waarom schilder je niet met ketchup op een vel bakpapier? Of waarom snijd je geen gat in je schildersdoek? En past een grillige buitenvorm niet veel beter bij je idee?
Heb jij ook van dit soort regels die je voor jezelf aanhoudt als richtlijn voor goede kunst? De kans bestaat dat je jezelf op dat punt erg beperkt in je kunst. Mag jij uitbundig vrolijk zijn in je kunst? Of vind je dat je dan teveel opvalt?
Omdat de onbewust zijn, is het moeilijk om achter jouw kunstdogma’s te komen.
Deze twee vragen helpen je misschien om ze te ontsluieren:
- Wat irriteert je in kunst van anderen? (Dat doe je toch niet? Dat kán toch niet zo? Dat lijkt toch nergens op? Dat zou jij anders doen, namelijk volgens jouw ‘regels’.)
- Wat stoort je in jouw eigen kunst? (Dat zou je écht beter moeten doen, maar dat lukt niet altijd.)
Ik ben op zoek naar zoveel mogelijk ‘Kunst-dogma’s’!
Ben je na het lezen van dit blog achter een kunst-dogma van jezelf gekomen? Een onbewuste regel, waarvan je je nu ineens afvraagt of je wel volgens die regel kunst wilt maken? Waarvan wil je jezelf eigenlijk bevrijden? Mail me jouw kunst-dogma’s! Ik zal de uitkomsten over een poosje (anoniem) in een blog laten weten.
