Kunstenaars vertellen me vaak dat ze ‘expressiever’ werk willen maken. Bij doorvragen blijkt dat ze daarmee bedoelen dat ze losser en ‘wilder’ willen werken. Is expressief ‘wild’? Het woord ‘expressief’ is eigenlijk een heel onduidelijk woord!
Volgens het woordenboek is expressie: “waar gevoelens duidelijk uit blijken, een sterke uitdrukking hebbend, levendig, sterk sprekend”. Een kunstwerk waarin je expressie ziet, is dus volgens deze betekenis een sterk sprekend beeld.
Er is natuurlijk een kunststroming die het Expressionisme heet. Ik denk dan inderdaad aan woeste schilderijen met veel harde kleuren en stevige, grove vegen en vormen die weinig uitgewerkt zijn. “De kunstenaar verbeeldt zijn innerlijke gevoel; de voorstelling is ondergeschikt.”
Vanaf de Romantiek leeft het idee dat kunst met emotie gemaakt wordt en emoties moet oproepen. Dat idee is nu minder extreem geworden, maar de invloed is er nog steeds. Toch is dat een heel vaag gegeven. Hoe weet je zeker dat jij bij het bekijken van een kunstwerk hetzelfde voelt als de kunstenaar die het maakte? En met een beetje techniek kan elke kunstenaar met zijn kunstwerk bewust een emotie bij jou oproepen, die hij zelf niet voelde.
Zouden alle expressionisten dan hetzelfde ‘wilde’ gevoel hebben gehad? Vast niet.
Is het niet zo dat iedere kunstenaar zijn of haar gevoel op een heel eigen manier uit? Als expressie inderdaad een ‘spontane uiting van gevoel’ is, zou er dan niet veel meer verscheidenheid in expressie zijn, dan we in het Expressionisme zien? Ieder mens is anders! De één zal die woeste, felle strepen neerzetten, maar een ander kiest juist voor vloeiende lijnen in een zachte ton-sur-ton. Is dat zachte niet net zo goed de expressie van de kunstenaar? Ik denk van wel!
Ieders manier van uiten is verschillend. Je hebt introverte en extraverte mensen, mensen met een heel verschillende opvoeding en mensen uit allerlei culturen. Het kan toch niet zo zijn dat die allemaal dezelfde manier van uiten, dezelfde expressie hebben?
Je kunt wel ‘woester’ kunst willen maken, maar past dat wel bij je? Zo ja, waarom is dat er dan nog nooit uitgekomen? Kijk eens heel eerlijk naar jezelf – hoe ‘woest’ ben jij? Ik ben zelf bijvoorbeeld helemaal niet zo woest, hoewel ik het in kunst van anderen erg kan waarderen. Mijn natuurlijke manier van werken is rustig, vrij netjes en best gedetailleerd. Dat past bij mij.
Expressie is heel persoonlijk. Blijf bij je eigen expressie, je eigen manier van het verbeelden van je onderwerp. Jezelf zijn, je authentieke ik kennen en daarnaar handelen, daar word je het gelukkigst van. Ook bijvoorbeeld ‘rust’ en ‘harmonie’ kunnen gevoelens zijn die je wilt uiten. In mijn kunstcoachtrajecten zoek ik met je uit wat bij jou past.
Dat jij ook expressief kunt zijn is voor mij een vast gegeven. De vraag is alleen: “Hóe ben jij expressief”? Ik ben benieuwd, laat het me weten!