Jij maakt kunst. Als ik je zou vragen hoe je te werk gaat bij het maken van een nieuw kunstwerk, dan kun je me waarschijnlijk best duidelijk vertellen wat je stap-voor-stap doet.
Sommige kunstenaars beginnen met een duidelijk idee voor ogen, gaan verschillende schetsen maken, kiezen daaruit die schets die hun idee het beste verbeeldt en gaan dat uitwerken.
Andere kunstenaars beginnen gewoon, nemen een materiaal, experimenteren wat en gaandeweg zien ze er iets in en dat gaan ze verder uitwerken.
Jouw werkwijze kan hierop lijken, er ergens tussenin liggen of er zelfs heel anders uitzien.
Iedereen heeft een verschillende manier om het creatieve proces te doorlopen. Wat voor de één prima werkt, kan voor de ander een drama zijn. Dat hangt van veel dingen af.
Als je bijvoorbeeld met acrylverf schildert, kan je heel gemakkelijk een deel dat je niet bevalt overschilderen. Bij aquarel kan dat veel minder gemakkelijk, dat moet grotendeels in één keer goed, dus je moet van tevoren beter weten wat je wilt. Bij borduurkunst kun je een verkeerde lijn vrij gemakkelijk uithalen, maar als je op papier borduurt, zitten er gaatjes in die niet meer weggaan. In deze gevallen moet je je creatieve proces verschillend inrichten.
Ook je persoonlijkheid speelt mee. Houd je van snelheid en verrassingen, of ben je meer van een degelijke opbouw en gefundeerde keuzes? Wil je het toeval laten meespelen, of houd liever zelf de regie?
Maar wie ik ook naar de creatieve stappen in zijn of haar proces vraag, er is één fase die vrijwel iedereen ervaart, maar die nog nooit iemand heeft genoemd: de frustratie die je bijna altijd wel een keer ervaart. Iedereen kent die fase, maar niemand weet dat die fase bij het creatieve proces hoort.
In zo’n onzeker proces als het creatieve proces is er altijd wel een moment waarop je het echt even niet meer weet, waarop je alles in een hoek wilt smijten en er niets meer mee te maken wilt hebben. Het is een moment waarop alle frustratie naar boven komt over de onzekerheden waarmee je te maken hebt en de ontelbare keuzemogelijkheden waarvan je niet welke de beste is.
In 1990 werd de frustratiefase officieel als algemeen deel van het creatieve proces benoemd door twee creativiteitsonderzoekers, Vanosmael en de Bruijn. Als je bij een volgend creatief project je dus gefrustreerd voelt, dan is het goed om te weten dat je gewoon precies in het creatieve plaatje past en dat elke kunstenaar deze frustratie kent. Het hoort er dus bij!
Hopelijk stelt je dat gerust. Het ligt niet aan jou, iedereen kent in meerdere of mindere mate frustratie bij het maken van kunst.
De oplossing voor deze frustratie? Neem tijdelijk afstand van je werk. Neem eventueel nog even door wat je van tevoren van plan was en zet je werk dan gewoon even opzij. Kijk er een tijdje niet naar. De één heeft aan een uurtje genoeg, de ander misschien wel een jaar. Maar in je hoofd gaat het creatieve proces gewoon door en op een gegeven moment komt er vanzelf een idee in je hoofd om weer met goede moed verder te gaan. Ineens weet je welke keuze de juiste is.
Heel soms komt er geen beter idee en komt je werk-in-uitvoering niet meer uit de hoek, waarin je het in je frustratie hebt gesmeten. Maar ook dat is normaal: niet elk werk lukt zoals je wilt. Elke kunstenaar heeft een kast vol ‘misbaksels’. Dat hoort er ook bij.
Dat ook jij een frustratiefase hebt, weet ik zeker. Mijn vraag is: hoe lang duurt die gemiddeld bij jou? Ik ben benieuwd, laat je het me weten?
